Serdar AKSOY
Amerikalılar 47’inci başkanlarını belirlemek üzere sandığa gitti. Seçim sonuçları dünya genelinde merak edilirken Cumhuriyetçi aday Donald Trump yarışı önde götürüyor.
ABD’nin saygın gazetelerinden The New York Times‘ın seçim öncesi veri, şimdiye dek kullanılan oylara ve sabit kalacağı düşünülen oylara dayanarak hazırladığı tahmine göre; Trump’ın Beyaz Saray’a Trump’ın çıkma ihtimali yüzde 91.
Peki Trump’ın seçilmesi Türkiye – ABD ilişkilerini nasıl etkiler?
Donald Trump’ın ilk iktidarında Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’la ikili ilişkileri oldukça iyiydi. Fakat bu 2016-2020 yılları Ankara – Washington hattında tarihi krizlerin patlak verdiği bir dönem olarak tarihe geçti.
Başkan seçildiği takdirde Trump, 2023’te bir kez daha Cumhurbaşkanı seçilen ve bu görevde -erken seçim olmaması halinde- 2028’e kadar kalacak Erdoğan’la çalışacak.
Trump’ın seçilmesi Erdoğan’la sıcak ikili ilişkileri nedeniyle ilk bakışta Türkiye’nin lehine bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Fakat Trump’ın ilk dönemini hatırlarsak durumun pek de öyle olmayabileceği söylenebilir.
Askerleri Suriye’den çekecekti
Trump döneminde selefi Barack Obama iktidarında olduğu gibi Washington’ın Suriye’nin kuzeyinde PKK bağlantılı YPG/PYD’ye desteği sürdü. YPG’ye desteğin arkasında Pengagon vardı ve Trump, Amerikan askerlerini bölgeden çekmek istediğini pek çok belirtti. Hatta 19 Aralık 2019’da Erdoğan’la görüşmesinde açıkladığı “çekilme” talimatı ülkede kriz yarattı ve Trump geri adım attı.
Rahip Brunson krizi
Trump göreve geldiğinde iki ülke arasında rahip Brunson krizi patlak vermişti. İzmir’de Evanjelik Kilisesi Rahibi Andrew C. Brunson, Ekim 2016’da FETÖ elebaşı Fetullah Gülen ve PKK bağlantıları olduğu iddiasıyla tutuklanmıştı. Bu gelişme üzerine ABD bakanlar seviyesinde yaptırım kararları aldı, bazı ekonomik müeyyideler uyguladı. Rahip Brunson, Trump’ın başkan olduğu dönemde Ekim 2018’de serbest bırakıldı. ABD bu gelişme üzerine yaptırımları kaldırdı.
S-400 kirizi ve yaptırımlar
Türkiye Rusya’dan S-400 Hava Savunma Sistemleri’ni Trump döneminde satın aldı. 2017 yılında yapılan bir anlaşma sonucu satın alınan S-400’lerin teslimatı da Temmuz 2019’da gerçekleşti. Trump döneminde S-400’ler nedeniyle Türkiye’ye yaptırımlar uygulandı. Trump pek çok kez selefi Barack Obama’yı suçlayarak Türkiye’nin Moskova’ya mecbur bırakıldığını ifade etti. Ancak Kongre’nin baskısı sonucu Temmuz 2017’de Türkiye, F-35 programından çıkarıldı. Trump Ağustos 2017’de de ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlarla Mücadele Yasası (CAATSA) kapsamında Türkiye’ye uygulanacak yaptırımların altına imza koydu..
Hakan Atilla tutuklandı
Eski Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla, 28 Mart 2017’de ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarını delmekle suçlandı. Tutuklu yargılanan ve Mayıs 2018’de hapis cezasına çarptırılan Atila, 32 ay cezaevinde kaldıktan sonra Temmuz 2019’da sınırdışı edilerek Türkiye’ye gönderildi.
Trump’ın tartışma yaratan mektubu
Ankara’nın Suriye’nin kuzeyine yönelik harekat planını yaptığı sırada 7 Ekim 2019 tarihinde Trump’ın attığı bir tweet’ ciddi krize sebep oldu. Türkiye’nin operasyon yapmasına karşı çıkan Trump “Daha önce de açık bir şekilde söylediğim gibi, tekrar ediyorum, eğer Türkiye benim müstesna ve eşsiz bilgeliğimle belirlediğim sınırların dışına çıkarsa (daha önce yaptığım gibi) Türkiye ekonomisini mahvederim” ifadelerini kullandı.
Akabinde Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) 9 Ekim 2019’da Suriye’nin kuzeyinde YPG’nin ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) yönelik Barış Pınarı Harekâtı’na girişti. Operasyonun başladığı gün Trump’ın Erdoğan’a “Aptal olma” diyerek seslendiği bir mektup yazdığı ortaya çıktı. Erdoğan bu mektubu ABD ziyaretinde Trump’a iade etti.
Fetullah Gülen iade edilmedi
Trump döneminde FETÖ elebaşı Fetullah Gülen’in iadesiyle ilgili de olumlu bir sonuç çıkmadı. Ancak Trump, Gülencilerin giriştiği darbe girişiminin bastırılmasının ardından Erdoğan’dan övgüyle bahseden açıklamalar yapmıştı. Gülen geçen ekimde hayatını kaybettiği için bu gerilim FETÖ üyelerinin ABD’de faaliyetleri üzerinden düşük dozda devam etse de ilişkilerde bir ciddi bir sorun yaratması beklenmiyor.